آكنه منافذ بسته شده غدد چربی (دانه‏های سرسیاه و سرسفید)، جوش‏ها و ضایعات عمیق‏تر (كیست‏ها یا ندول‏ها) است كه در صورت، گردن، سینه، پشت، شانه‎ها و حتی بازوها بروز می‏كنند. كم و بیش اكثر نوجوانان به آكنه مبتلا می‏شوند. با این ‏حال این بیماری به گروه سنی خاصی محدود نمی‏شود و بزرگسالان حتی تا 40 سالگی نیز می‏توانند به آن مبتلا شوند.

اگرچه آكنه بیماری وخیمی نیست اما می‏تواند باعث بدشكل شدن صورت و در نتیجه ناراحتی روحی بیمار گردد. همچنین در موارد حاد و شدید، موجب پیدایش جوشگاه‏های بسیار بدشكل و دایمی می‏شود. باید در نظر داشت كه حتی موارد ملایم آكنه نیز می‏توانند موجب پیدایش جوشگاه‏ها شوند.

چه عواملی در ایجاد یا تشدید آكنه موثرند؟
بهداشت پوست: آكنه بخاطر آلودگی و كثیفی پوست بوجود نمی‏آید. ماده موجود در نوك جوش‏های سرسیاه را چربی خشك شده و سلول‏های مرده تشكیل می‏دهند كه منفذ خروجی فولیكول مو را مسدود كرده‏اند. برای مراقبت طبیعی از پوست، روزی دو بار صورت خود را با صابون ملایم و آب ولرم بشویید. شستشوی زیاد ممكن است سبب بدتر شدن آكنه شود. شستشوی مرتب سر با شامپو نیز توصیه می‏شود. اگر موهای شما چرب هستند، شاید لازم باشد كه دفعات شستشو را افزایش دهید. متخصص پوست می‏تواند در انتخاب شامپو و صابون مناسب به شما كمك كند.

مردانی كه مبتلا به آكنه هستند، باید هم ریش‏تراش برقی و هم تیغ را امتحان كنند و هر كدام را كه راحت‏تر است و جوش كمتری ایجاد می‏كند، انتخاب نمایند. اگر شما از تیغ استفاده می‏كنید، قبل از اصلاح، موی صورتتان را كاملاً با آب گرم و صابون شسته و نرم كنید و سپس از خمیر ریش برای اصلاح استفاده كنید. برای جلوگیری از زخمی شدن جوش‏ها، ریشتان را خیلی از ته نتراشید. صورتتان را فقط وقتی كه واقعاً لازم است اصلاح كنید. همیشه تیغ نو و تیز بكار ببرید.

رژیم غذایی: غذاهایی كه می‏خورید نقشی در ایجاد آكنه ندارند. متخصصین پوست در مورد اهمیت رژیم غذایی در درمان آكنه عقاید متفاوتی دارند اما مسلم و قطعی است كه رعایت یك رژیم غذایی شدید و سخت هیچ تأثیری در بهبود آكنه شما نخواهد داشت. از سوی دیگر، بعضی از مردم دریافته‏اند كه بعضی از غذاها باعث بدتر شدن آكنه در آن‏ها می‏شوند. در این صورت، از خوردن این گونه غذاها باید اجتناب كرد. بخاطر داشته باشید كه در قضاوت عجله نكنید. آكنه به خودی خود فراز و نشیب‏های زیادی دارد و گاهی بدتر و گاه بهتر می‏شود. داشتن یك رژیم غذایی متعادل حاوی كلیه مواد غذایی لازم برای رشد، بخصوص در سنین نوجوانی و جوانی از اهمیت زیادی برخوردار است.

نور خوشید: برنزه شدن پوست می‏تواند آكنه را مخفی كند ولی فواید آن زودگذر است. از سوی دیگر نور خورشید موجب پیری زودرس پوست شده و می‏تواند به پیدایش سرطان در پوست منتهی شود، لذا باید از تماس زیاد با نور خورشید، استفاده از چراغ‏های خورشیدی، آفتاب سوختگی و برنزه شدن زیاد برحذر باشید. بهتر است از یك ضدآفتاب مناسب برای پوست‏های آكنه‏ای استفاده كنید.

فرآورده‏های آرایشی: اگر از كرم‏ پودر یا كرم مرطوب كننده استفاده می‏كنید به دنبال آنهایی باشید كه فاقد چربی (Oil- Free) هستند و تنها به اینكه پایه آبی (Water- Based) داشته باشند، اكتفا نكنید. فرآورده‏هایی را انتخاب كنید كه غیرآكنه‏زا (Non- Acnegenic) و غیر كومدون‏زا (Non-Comedogenic) باشند.

هر شب مواد آرایشی را با آب و صابون (و اگر صابون‏ها پوستتان را خشك می‏كنند، با شیر و لوسیون مناسب پوست‏های آكنه‏ای) از روی پوستتان پاك كنید.

یك لوسیون پوشاننده با رنگ ملایم (فرآورده‏هایی كه قرمزی، التهاب و جای آكنه را می‏پوشانند)، می‏تواند به خوبی و در نهایت سلامت ضایعات پوستتان را از نظرها مخفی نگه دارد. برای این منظور پوردهای مایع با پایه بدون روغن (Oil- Free) مناسب هستند.

در موقع استفاده از فیكساتورها، اسپری‏های و ژل‏های مو، صورتتان را بپوشانید. در صورت پاشیده شدن اسپری یا ژل مو بر روی پوست صورت، ممكن است بدلیل حساسیت به مواد آرایشی آكنه بوجود آید.

درمان
درمان آكنه یك فرآیند مداوم و طولانی است. تمام درمان‏های آكنه برپیشگیری از بروز ضایعات جدید متكی هستند. ضایعات موجود باید خودشان بهبود یابند و این بهبودی، زمان می‏طلبد. تا یك ماه پس از شروع درمان مناسب و موثر، بیشتر از 10 درصد بهبودی در ضایعات، مورد انتظار نمی‏باشد و كنترل كامل ضایعات تا شش ماه می‏تواند طول بكشد. اگر جوش‏ها پس از 6 تا 8 هفته بهتر نشدند، شاید لازم باشد روش درمان شما تغییر كند.

روش درمانی كه توسط متخصص پوست و مو پیشنهاد می‏شود، بسته به نوع آكنه تفاوت خواهد داشت. بندرت، مصرف محصولات آرایشی و بهداشتی پوست و یا داروهای خوراكی، ضایعات شبیه آكنه ایجاد می‏كنند.

همچنین آكنه می‏تواند بدلیل اختلالات هورمونی در بدن نیز بوجود آید. آگاه كردن پزشك از نوع موادی كه به پوستتان می‏مالید و یا نوع داروهایی كه مصرف می‏كنید می‏تواند در انتخاب روش صحیح درمان آكنه بسیار حائز اهمیت باشد. تغییرات عادت ماهیانه در زنان نیز در آكنه موثرند و باید پزشك را از آنها آگاه كرد.

بسیاری از كرم‏ها و لوسیون‏های ضدآكنه غیرنسخه‏ای موجود در بازار به درمان موارد خفیف آكنه كمك می‏كنند. با این وجود بعضی از این فرآورده‏ها در صورت مصرف مداوم موجب خشكی پوست می‏شوند. اگر از این گونه محصولات استفاده می‏كنید، به دقت دستورالعمل آن را مطالعه و براساس آن عمل كنید.

ممكن است متخصص پوست برایتان كرم‏های موضعی و لوسیون‏هایی از قبیل «اسید ویتامین‏آ» و «بنزوئیل پراكسید» را تجویز كند تا منافذ بسته شده را باز كنند و تعداد باكتری‏های روی پوست را كاهش دهند. این داروها ممكن است موجب خشكی و پوسته پوسته شدن پوستتان شوند. متخصص پوست روش صحیح كاربردی این فرآورده‏ها و نیز چگونگی مقابله با عوارض جانبی آنها را به شما توضیح خواهد داد.

همچنین آنتی‏بیوتیك‏هایی هم موجود هستند كه به صورت موضعی بر روی پوست بكار برده می‏شوند. از این داروها برای درمان مواردی از آكنه كه چندان حاد نیستند استفاده می‏شود. زمانی كه آكنه كه چندان حاد نیستند استفاده می‏شود. زمانی كه آكنه به صورت توده‏های قرمز و ملتهب خود را نشان می‏دهد، ممكن است متخصصین پوست با تزریق مستقیم بعضی داروها در داخل ضایعه، به بهبود آن كمك كنند. پزشك شما ممكن است تصمیم به تخلیه جوش‏ها و یا دانه‏های سرسیاه و سرسفید بگیرد، ولی هیچوقت خودتان اقدام به فشردن كندن یا تخلیه محتویان جوش نكنید. زیرا ممكن است به تشدید تورم و التهاب و به جای گذاشتن جوشگاه منجر شود.

آنتی‏بیوتیك‏های خوراكی از قبیل داكسی سیكلین، تتراسیكلین یا اریترومایسین اغلب در موارد متوسط یا شدید آكنه و به خصوص وقتی تعداد زیادی جوش بر روی پشت و قفسه سینه وجود دارد، تجویز می‏شوند.

این آنتی‏بیوتیك‏ها تعداد باكتری‏های موجود در فولیكول را كاهش داده و ممكن است مستقیماً موجب كاهش قرمزی جوش نیز بشوند. بر اساس گزارش مرکز آموزش و پژوهش بیماریهای پوست و جذامدر زمان مصرف آنتی‏بیوتیك‏های خوراكی، بعضی زنان ممكن است دچار عفونت‏های قارچی دستگاه تناسلی شوند. در این صورت ضمن قطع مصرف آنتی‏بیوتیك، باید به پزشك خود مراجعه كنند تا عفونت قارچی را درمان كند.

توجه داشته باشید كه آنتی‏بیوتیك‏های خوراكی برای درمان آكنه باید مدت طولانی مصرف شوند. مصرف طولانی این داروها اگر با تجویز و تحت نظر متخصص پوست باشد، عوارض جانبی مهمی نخواهد داشت و ترس بیجا از عوارض این داروها باعث اختلال در روند درمان خواهد شد.

زنانی كه قرص ضدبارداری خوراكی مصرف می‏كنند ممكن است متوجه بهبودی چشمگیر در آكنه خود بشوند. حتی گاهی قرص‏های ضدبارداری خوراكی به طور اختصاصی برای درمان آكنه بكار برده می‏شوند.

یك نكته مهم كه باید در نظر گرفته شود این است كه آنتی‏بیوتیك‏های خوراكی ممكن است موجب كاهش تأثیر و كارآیی قرص‏های جلوگیری از بارداری بشوند. این عارضه اگرچه شایع نیست ولی احتمال آن وجود دارد و به خصوص اگر تغییر در عادت ماهیانه ایجاد شود، حتماً باید به پزشك مراجعه كرد.

مانند سایر داروها، در صورت حاملگی یا شیردهی حتماً در مورد مصرف و عدم مصرف آنتی‏بیوتیك‏ها با پزشك خود مشورت كنید. در موارد آكنه شدید ممكن است داروهای دیگری هم به صورت خوراكی تجویز شوند. یكی از آنها هورمون‏های جنس مونث و یا داروهایی هستند كه سبب كاهش اثرات هورمون‏های مردانه می‏شوند.

یك داروی خوراكی دیگر كه برای آكنه بسیار مقاوم تجویز می‏شود، ایزوترتینوئین (با نام تجاری آكوتان) است. بیمارانی كه این دارو را مصرف می‏كنند باید كاملاً به عوارض جانبی آن آگاه باشند.

معاینات پزشكی و بررسی‏های آزمایشگاهی مكرر برای پیگیری سیر درمان و جلوگیری از عوارض ناخواسته در حین مصرف این دارو ضروری است. جلوگیری از حاملگی الزامی است زیرا مصرف این دارو در زمان بارداری آثار غیرقابل جبرانی بر روی جنین خواهد داشت.

نكته مهم در مورد این دارو، كامل كردن دوره درمان است زیرا در غیر این صورت احتمال عود آكنه به دنبال قطع دارو زیاد می‏باشد.

درمان جوشگاه های آكنه
متخصصین پوست برای درمان جوشگاه‏های آكنه از روش‏های مختلفی استفاده می‏نمایند. به عنوان نمونه می‏توان از لیزر، تراشیدن پوست و لایه‏برداری (پیلینگ شیمیایی) برای صاف كردن جوشگاه‏های فرورفته نام برد. با تزریق كلاژن یا چربی نیز می‏توان جوشگاه را صاف نمود. با استفاده مناسب از مجموعه این روش‏ها می‏توان به طور قابل ملاحظه‏ای جوشگاه‏ها را ترمیم نمود.